Ketony zwane także ciałami ketonowymi to związki chemiczne stanowiące pośredni metabolit tłuszczów. Obecne w moczu oznaczają, że organizm zużywa tłuszcz do produkowania energii, zamiast wykorzystywać do tego celu glukozę. Przyczyną takiego stanu jest niedobór insuliny koniecznej do procesu przemiany glukozy w energię. Podwyższony poziom tych związków chemicznych najczęściej notuje się u osób cierpiących na cukrzycę typu 1, u których chorobowy proces autoimmunologiczny prowadzi do niszczenia produkujących insulinę komórek beta wysp trzustkowych.
Ponieważ glukoza to podstawowe źródło energii dla każdej komórki w naszym ciele, organizm nie może sobie pozwolić na jej utratę. W kanaliku cała glukoza, jaka się do niego dostała z moczem pierwotnym, powinna zostać wchłonięta z powrotem. Po resorpcji ponownie dostaje się do krwiobiegu, skąd przedostaje się do komórek. W przypadku przedłużającego się, wyczerpującego wysiłku fizycznego lub niedoboru pokarmu – np. w trakcie głodzenia albo stosowania drakońskich diet organizm korzysta ze źródła energii jakim są wolne kwasy tłuszczowe.
Związki te zbudowane są z długich łańcuchów, które podobnie jak cząsteczki glukozy rozdrabniane są na krótkie, dwuwęglowe cząsteczki i następnie spalane. W wypadku przedłużającego się korzystania z tego źródła energii cząsteczki te „zapychają” swoje szlaki metaboliczne i gromadzą się. Gdy ich stężenie rośnie wykazują tendencję do łączenia się w cząsteczki zawierające 4 atomy węgla – tak powstaje najprostszy przedstawiciel ciał ketonowych – kwas acetyloocotwy.
Jako, że spalanie kwasów tłuszczowych ma miejsce w wątrobie, również ketogeneza (powstawanie ciał ketonowych) odbywa się w tym narządzie. Pozostałe dwie cząsteczki powstają z kwasu acetyloocotowego, przy czym co ciekawe, kwas beta-hydroksymasłowy może zostać wykorzystany przez niektóre tkanki jako źródło energii.
Ważne:
- Obecność ciał ketonowych w moczu zwykle oznacza cukrzycę typu 1.
Ciała ketonowe pojawiają się w moczu także przy zaburzeniach odżywiania, głodówkach lub diecie ubogiej w węglowodany. - Badanie ciał ketonowych w moczu wykonuje się przy częstych nudnościach, wymiotach i bólu brzucha.
Inne przyczyny obecności ciał ketonowych w moczu to:
- anoreksja,
- nieprawidłowa dieta,
- zaburzenia metaboliczne,
- choroby o ostrym przebiegu,
- oparzenia,
- gorączka,
- nadczynność tarczycy,
- karmienie piersią,
- ciąża,
- przebyta operacja,
- częste wymioty.
U pacjentów chorych na cukrzycę dochodzi do podwyższenia się poziomu glukozy we krwi, co jest skutkiem niedoboru (cukrzyca typu 2) lub braku (cukrzyca typu 1) insuliny. Jako, że u pacjentów z cukrzycą typu 2 niedobór insuliny jest „względny”, tzn. jest ona produkowana, ale w zbyt małej ilości, rozkład kwasów tłuszczowych i ketogeneza nie są tak nasilone jak u pacjentów z całkowitym brakiem insuliny (cukrzyca typu 1). U takich pacjentów gdy nasilone powstawanie ciał ketonowych prowadzi do zakwaszenia organizmu (obniżenia pH). Obniżenie pH jest znacznym rozchwianiem równowagi metabolicznej i chociaż organizm posiada mechanizmy mające na celu jego wyrównanie, duża ilość ciał ketonowych wywołuje najpierw osłabienie, potem śpiączkę i utratę przytomności, a w niektórych przypadkach śmierć.
